Željko Rutović

Riječ o knjizi „Dirigovana stvarnost: Tragovi ljudskog opstanka“, Abaza Dizdarevića

Seobe kroz istoriju ne bijahu tek tako izraz volje ljudskog roda, već najčešće kao tragovi ljudskog opstanka bijahu prisilne, izazvane ratom, siromaštvom ili ekološkim katastrofama. 

Crnogorski književnik Željko Stanjević (1962 - 2009), pisac kratke proze i romana, autor je kultne knjige PREĆERIVANJA, koju čitalačka publika doživljava kao simbol svojevrsne enciklopedije ovdašnje svakodnevice.

U intervjuu povodom objavljivanja knjige, autor je ironično, a sada sa distance futuristički kazao: "Popovima i političarima ostavljam da se njome bave".

Gledajući današnju političku (nad)realnost, književna vizija rječito zbori da su popovi, političari i prećerivanja na svom terenu evo četrnaest mjeseci. 

Slika bivše ministarke na zidu štrčaće u odnosu na sve druge. Opominjaće ta slika sve buduće administracije na svjedočanstvo jednog političkog nepočinstva kojim se satiralo svako slovo crnogorskog duhovnog, kulturnog i istorijskog imena.

Za razliku od nje koja je skinula fotografiju svog prethodnika Damira Šehovića sa zida ministarstva, sliku bivše ministarke prosvjete, nauke, kulture i sporta Vesne Bratić, samodeklarisane žene četnika, neće dirati niko.

Zatvorili su klerikalni apostoli poglavlje jednog kafkijanskog procesa za koje su vjerovali da ga neće nikad zatvarati. 

Četrnaest mjeseci po svojim mjerilima demagoško - palanački "oslobodioci" zatvarali su (van)institucionalnim putem đe su god mogli iskre nade uljuđenog građanskog društva i vrijednosti civilizacije smisla u kojoj politika podrazumijeva odgovornost ozbiljnih i odgovornih ljudi. 

Neupućeni posmatrač, politikološki studijski prolaznik kroz našu zemlju, cinik društvenih zbivanja, komentator ili slični profil, prateći postavgustovsku situaciju pomislio bi da je “oslobodilačka” vlast jednim od svojih prvih ukaza ukinula rad nevladinog sektora. 

U političkoj praksi i (ne)kulturi prepoznati su kao preletači, prevrtači, petokolonaši, čiji je zajednički imenitelj politički nemoral, neetičnost, neiskrenost, podlost, licemjerstvo, nedovršeni personalni identitet. 

Iz takvog socio-kulturološkog rama i odsustva temeljnih vrijednosti i principa, reprodukuju se za vlast privilegija pohlepni pojedinci, naprečac preobraćeni poklonici (svake) nove vlasti, ambiciozni sitnosopstvenički sebičnjaci, spremni da uvijek i iznova služe novom gazdi. Takvo služenje ne poznaje ideologije, ideale, ciljeve i vrijednosne političke stavove. 

Ne samo što je potrošila vrijeme i resurse, za mnoge iznevjerila krhku nadu i kulturu promjene, već je vlast potrošila i smisao značenja blistavih civilizacijskih  riječi. Jedna od njih je i riječ IZVINJENJE koja je inače etičkom upotrebom značenja mijenjala tokove istorije, gradeći svijet pomirenja i duha naprednog čovječanstva. Nakon primjera svjesne i ponovljene apostolske zloupotrebe trebaće vrijeme i vrijeme rehabilitacije odgovornosti, kulture, kodeksa i emancipacije kojom se riječju IZVINI titulariše etičnost njenog uzvišenog značenja.

“Uvaženi gledaoci, pomaže Bog”, kazaće komentator  na Parlamentarnom kanalu RTCG u direktnom prenosu ustoličenja episkopa  budimljansko – nikšićkog Metodija.

Kao svevremensku – antologijsku repliku, čuveni sportski komentator Mladen Delić povodom Radanovićevog gola u poslednjim sekundama fudbalskog meča SFRJ – Bugarska, dalekih odamdesetih proslog vijeka, uzviknuće  i danas za nostalgičare nezaboravno odjekujuce”Pa ljudi moji je li to moguće”.

U čuvenom intervjuu koji je 15. avgusta 1967. dao za Radio Kanada, Žan-Pol Sartr objašnjava: „Nuklearni fizičar ostaje puki 'tehničar s praktičnim znanjem' sve dok učestvuje u stvaranju atomske bombe, a intelektualac postaje onog trenutka kada se protiv nje pobuni”.

Fenomenološki, ne slučajno, Noam Čomski (živa paradigma izuzetnosti intelektualca aktiviste), ovaj termin doživljava kao „čudnu kategoriju”, ističući da po definiciji „elitni intelektualci” imaju mnogo privilegija koje im omogućavaju izbor, ali i odgovornost.

U tragikomičnom usudu izbivanja van svijeta, egziststencijalne i kulturološke tjeskobe, (ne)realnog pesimizma, banalnosti cinizma i samodovoljnosti klerikalnog okultizma, Crnu Goru je evo skoro godinu zaposjela paradigmatičnost kafkijanskog duha.